Wijnregio Rioja: traditioneel, maar altijd in ontwikkeling

‘Rioja, tradition in transition.’ Met deze uitspraak trapte Master of Wine Job de Swart in oktober zijn masterclass Rioja af. Want we kennen de regio van zijn traditionele, rode wijnen, gerijpt op eikenhouten vaten. Maar ook hier is de wijnindustrie continu in ontwikkeling.

Deze zomer was ik zelf in de Rioja. Daar vertel ik je binnenkort meer over, eerst wat achtergrond uit deze masterclass van Job. De Rioja heeft namelijk een lange geschiedenis. Al in 1925 kreeg de streek de D.O.-status: Denominación de Origen. In 1991 werd die status veranderd in DOCa (Denominación de Origen Calificada), de hoogste Spaanse kwalificatie. Allemaal leuk en aardig natuurlijk, maar hoe steekt de regio eigenlijk in elkaar?

Drie subregio’s

De Rioja is behoorlijk groot met in totaal zo’n 65.000 hectare (Bordeaux heeft er 110.000), opgesplitst in maar liefst 118.000 percelen! Dat betekent dat de meeste percelen nog geen hectare groot zijn, vertelt Job de Swart. Nog een paar cijfers: er zijn 15.000 wijnboeren, ruim 600 bodega’s en 29 coöperaties (maar dat aantal wordt steeds minder). Jose Luis Lapuente, General Manager van DoCa Rioja, noemt het ook wel ‘het land van de duizend wijnen’.

• 

• 

Het wijngebied is opgesplitst in drie subregio’s: Rioja Alta (rondom de stad Haro), Rioja Alavesa (het Baskische deel in het noorden) en Rioja Oriental (voorheen Baja, ten oosten van Logroño) en staat met name in het westen bomvol wijngaarden. In Rioja Alta ligt je namelijk bijna de helft van alle wijngaarden, zo’n 27.000 hectare. Hier staan ook de meeste oude wijnstokken, soms wel ouder dan 70 jaar. De naastgelegen subregio Alavesa staat vooral bekend om de meeste finesse in de wijnen, mede dankzij zijn kalkgronden. Rioja Oriental is het lagere gebied met maximaal 400 meter hoogte, waardoor het daar in verhouding ook wat warmer is.

Weersomstandigheden

Wat de Rioja verder zo bijzonder maakt, is dat er in noorden en het zuiden gebergtes liggen. De Sierra de Cantabria in het noorden houdt de koude wind en regen vanaf de Atlantische Oceaan tegen en de Sierra de Cameros in het zuiden beschermt de regio tegen de hitte uit het binnenland. Toch is het ook in de Rioja steeds warmer aan het worden. En dat merken de wijnboeren.

• 

• 

“Droogte, stormen, hagel, vorst…”, noemt Rioja-manager Lapuente als voorbeeld. “Om problemen te voorkomen zijn we ons steeds meer aan het richten op de ontwikkeling van bijvoorbeeld milieuvriendelijke toepassingen en slim watergebruik.” De meeste topwijngaarden liggen op ongeveer 500 tot 550 meter hoogte, maar, vertelt Job, tegenwoordig zie je steeds vaker dat er vanwege de opwarming ook druiven boven de grens van 700 meter worden verbouwd.

Van jovén tot gran reserva

Als wijnliefhebber merk je ook wel degelijk veranderingen. Door de jaren heen zijn de wijnen nog verfijnder geworden, er zijn inmiddels meer witte druiven toegestaan in de regio en sinds 2018 is er een nieuw kwaliteitssysteem. Je hebt nog altijd de vier classificaties op basis van rijpingsperiode: jovén, crianza, reserva en gran reserva, waarbij het aantal maanden hout- en flesrijping bepalend is.

Tekst gaat verder onder de labels

• 

• 

• 

• 

Tempranillo (blanco)

Hoewel ik de Rioja vooral kende van de gerijpte wijnen, is bijna de helft van de productie jovén. De reserva’s en grand reserva’s zijn slechts 15% van het totaal. En, zoals je misschien wel verwacht, is het merendeel van de wijnstokken voor rode druiven. Dé bekendste en meeste gebruikte druif is de tempranillo. Maar ook garnacha, graciano en mazuelo zie je her en der terug. Ongeveer een tiende van de druiven is wit, met als belangrijkste de viura. Sinds 2007 zijn ook tempranillo blanco, verdejo en sauvignon blanc toegestaan.

Terugkomend op Jobs uitspraak ‘Tradition in transition’: sinds 2017 is er dus ook een nieuw kwaliteitssysteem met drie categorieën, die verdeeld zijn zoals het Franse systeem. Op basis van regio (Vino de Zona), dorp (Vino de Municipio) en wijngaard (Viñedo Singular). Jose Luis Lapuente: “We combineren terroirwijnen met uitstekende blends. Wijnen uit specifieke regio’s, dorpen of wijngaarden worden pijlers voor de ontwikkeling van de Rioja in de toekomst. De brug naar Rioja 3.0.”

Geproefd

Bij deze uitgebreide, informatieve masterclass van Job proefden we trouwens acht wijnen. Van een jonge witte wijn tot een gran reserva. Mijn absolute favoriet: een 8 jaar oude witte Viura van Bodegas Franco Española. Een uitgesproken glas wijn gemaakt van druiven van 80 jaar oude stokken, met een productie van maximaal 3000 flessen. De wijn is strogeel van kleur en heeft aroma’s van sinaasappel en krentjes. Een oxidatieve, nootachtige stijl met toch het nodige fruit, mineraliteit en zuren en vooral een hele fijne, lange afdronk.

• 

• 

• 

• 

Bodegas D. Mateos | Letargo
Wit (100% Tempranillo blanco)
Joven, 2018

Hoge zuren, aromatisch, riv-rijping, mineraliteit, fris, sappig, citrus, ananas.

Bodegas Franco Española | Bordón Viña Sole Téte de Cuvée *****
Wit (100% Viura)
Reserva, 2011

Houtgerijpt, lang gerijpt, citrus, korte inweking, 80 jaar oude stokken, 3000 flessen.
Sinaasappel, siroop, rijp, krentjes, oxidatief/eikenhout, fruitig, gemiddelde zuren, mineraliteit, licht nootachtig, strogeel, lange afdronk.

Bodegas Jer | Egoiste (Rioja Oriental)
Rood (100% Garnacha)
Joven, 2016

Druiven van 40-60 jaar oude stokken, verbouwd op 600 meter hoogte. De wijn heeft een frisse zuurgraad, aroma’s van geconcentreerd jong rood fruit en een klein bittertje.

Tobelos Bodegas y Viñedos | Tobelos (Rioja Alavesa)
Rood (100% Garnacha)
Joven, 2016

Deze wijn heeft 12 maanden houtrijping gehad op jong eikenhout. De wijn heeft aroma’s van donkerrood fruit, is kruidig, krachtig en sappig.

Bodegas Ramirez | Seleccion Ramirez de las Piscina
Rood (100% Tempranillo)
Crianza, 2016

Gemaakt van druiven van 30 jaar oude stokken, met een selectie van de beste percelen. 16 maanden rijping op Amerikaans en Frans eikenhout, 12 maanden flesrijping. De wijn is rokerig en heeft aroma’s van cassis, ceder, vanille, balsamico en bramen. De tannines zijn rond en hij heeft een lange afdronk met veel zuren.

Bodegas Sonsierra S.coop | Pagos de la Sonsierra
Rood (100% Tempranillo)
Reserva, 2014

Gerijpt op enkel Frans eikenhout. In de smaak ligt de nadruk op de houttonen. Verder is hij sappig, heeft hij aroma’s van jong fruit, framboos en peper.

Bodegas Ortega | Ezquerro Ortega Ezquero
Rood (80% Tempranillo, 15% Garnacha, 15% Graciano)
Reserva, 2014

Een krachtige wijn met aroma’s van pruimen, tabak en peper. Vol van body, sappig en een fijne rondheid.

Bodegas Vinícola Real | 200 Monges
Rood (85% Tempranillo, 10% Graciano, 5% Mazuelo)
Gran Reserva, 2014

Gemaakt in een topjaar voor de Rioja en van druiven van 45 jaar oude stokken. Deze bodega heeft 7 hectare wijngaarden waarmee alleen gran reserva’s worden gemaakt. Een complexe wijn met tertiaire aroma’s en smaken als leer en tabak. De wijn heeft ronde tannines, is wat rokerig, maar nog steeds sappig.

Voor deze masterclass heb ik een uitnodiging ontvangen van Ghislaine Melman.